کمال گرایی چیست؟

منبع: سایت https://motalesharif.com

کمال گرایی (Perfectionism) یکی از ویژگی‌های رفتاری انسان است. در واقع یک نوع قفل ذهنی است که فرد در آن خود یا دیگران را مجبور می‌کند که کار و وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد و انتظارات فرد فراتر از کیفیت عملکرد امکانات موجود است. او اعتقاد دارد فقط یک راه درست وجود دارد؛ به همین علت هیچ اشتباهی، حتی اشتباه کوچک نباید صورت بگیرد. آن‌ها می‌گویند همه‌چیز باید کامل باشد یا اصلا وجود نداشته باشد. افراد کمال‌ گرا معمولا اهداف را طوری انتخاب می‌کنند که قابل دست‌یابی نیستند و منطقی برای آن‌ها وجود ندارد، آن‌ها ارزش خود را در رسیدن به اهداف خود می‌دانند و زندگی را برای خود سخت می‌کنند.

جنبه‌های کمال گرایی

کمال‌ گرایی دارای دو جنبه مثبت و منفی است که به آن اشاره می‌کنیم.

کمال گرایی مثبت یا پیشرفت‌گرا

کسانی‌ که دارای کمال گرایی مثبت هستند، اهداف بزرگی را برای خود در نظر می‌گیرند؛ این اهداف، منطقی و متناسب با توانایی آن‌ها است. آن‌ها می‌توانند در صورت لزوم از سخت‌گیری‌های خود بکاهند اما همیشه انگیزه تلاش برای رسیدن به اهداف خود را دارند.

حال اگر فرد به اهداف و معیارهای خود دست پیدا نکند؛ شخصیت او ویران نمی‌شود و اعتماد به‌ نفس خود را از دست نمی‌دهد. او برای تمام موارد آمادگی دارد و همین مسئله باعث پیشرفت او می‌شود. همچنین در پایان برای عملکرد صحیح و مطلوب به خود و دیگران پاداش می‌دهد، مهارت سازمان‌دهی مناسبی دارد و به علت بلندپروازی معقول، بیش‌تر جوانب کار را می‌سنجد.

کمال گرایی منفی

کسانی که دارای کمال گرایی منفی هستند اهداف بزرگ، غیرمنطقی و غیراستاندارد را برای خود انتخاب می‌کنند و برای رسیدن به آن اهداف، بسیار سرسختانه عمل می‌کنند؛ آن‌ها کوچک‌ترین اشتباه خود را نمی‌بخشند و همیشه مضطرب هستند. همچنین درصورتی‌که به اهداف خود دست پیدا نکنند اعتماد‌ به‌ نفس خود را از دست داده و بسیار رنجور می‌شوند. این نارضایتی از خود باعث می‌شود که آن‌ها دائما در استرس باشند. افراد کمال‌ گرای منفی انتقاد‌پذیر نیستند و در‌صورت انتقاد حالت تدافعی دارند، وقتی از کامل‌ترین حالت دور می‌شوند استرس می‌گیرند و پریشان می‌شوند، در پایان هیچوقت احساس رضایت ندارند و همیشه شکست را پیش‌بینی می‌کنند و از آن‌جایی که بلند پروازی را ارزش می‌دانند مهارت سازمان‌دهی مناسبی ندارند. کمال‌ گرایان هیچوقت خوشحال نیستند، چون همواره موقعیتی وجود دارد که به آن دست نیافته‌اند.

همچنین بخوانید  چه آزمون‌هایی برای تست هوش و حافظه معتبر است؟

درکل زمانی که از کمال گرایی صحبت می‌شود، منظور کمال گرایی منفی یا نابه‌هنجار است.

انواع کمال گرایی

روان‌شناسان انواع کمال‌ گرایی را در ۳ دسته عنوان کرده‌اند که به آن می‌پردازیم:

•  کمال‌ گرایی خود مدار

این دسته از افراد برای رسیدن به موفقیت و کامل شدن، خودشان به خودشان سخت می‌گیرند، از خود توقعات بالایی دارند، اشتباهاتشان را نمی‌پذیرند، از شکست می‌ترسند، در تصمیم‌گیری‌ها دو‌دل هستند و کارهای خود را تا رسیدن به نتیجه‌ مطلوب به تعویق می‌اندازند.

• کمال‌ گرایی دیگر مدار

این دسته از افراد نه‌ تنها به خود بلکه به دیگران، به ویژه افراد مهم زندگیشان سخت می‌گیرند؛ آن‌ها با معیارهای سخت‌گیرانه و توقعات بی‌جا و انتقادهای بی‌پایان از دیگران باعث رنجش آن‌ها شده و ناخواسته باعث دور شدن و فاصله گرفتن خود از خانواده و دیگران می‌شوند.

•  کمال‌ گرایی جامعه‌ مدار

ریشه این دسته از کمال گرایی در جامعه و دیگران است. ارزش‌های جامعه به افراد کامل بودن و بدون اشتباه بودن را القا می‌کند، همچنین باعث به‌ وجود آمدن معیارهای سطح بالا و سخت‌گیرانه در افراد جامعه می‌شوند. این معیارهای سخت‌گیرانه و افراطی در نهایت باعث شکست، ناامیدی، خشم و درماندگی می‌شود.

 

عوامل ایجاد شخصیت کمال‌ گرا

شکل‌گیری شخصیت کمال‌ گرا دلایل زیادی دارد که در این مطلب به ۳ دلیل عمده آن اشاره می‌کنیم:

۱- والدین قدرت‌طلب

 

افرادی که دارای شخصیت کمال‌ گرا هستند به احتمال زیاد والدینی قدرت‌طلب داشته‌اند. والدین قدرت‌طلب همیشه معتقد هستند که خودشان همه‌چیز را می‌دانند و در همه کارها درست عمل می‌کنند؛ این والدین تفاوت‌های خودشان و فرزندانشان را درک نمی‌کنند، آن‌ها می‌خواهند فرزندانشان به معیارهای والا از دید خودشان دست پیدا کنند و در غیراین‌صورت آن‌ها را تنبیه و مجازات می‌کنند.

۲- والدین کمال‌ گرا

والدین کمال‌ گرا معمولا فرزندان کمال‌ گرا نیز دارند، هیچ فعالیت و اتفاق خوبی آن‌ها را خشنود نمی‌کند، آن‌ها موفقیت‌های خود را قبول ندارند؛ به همین علت موفقیت فرزندانشان را نیز کوچک می‌شمارند.

والدین کمال‌ گرا شخصیتی بیش‌از حد منظم و وسواسی دارند و از آن‌جایی که فرزندانشان هیچ‌وقت نمی‌توانند والدین خود را خوشحال کنند، هیچ‌وقت از اعمال خود راضی و خوشحال نیستند.

۳- باورهای فردی

برخی باورها و اعتقادات افراد کمال‌ گرا شامل: نیاز به تایید، انتظار بیش‌ازحد از خود برای شایسته بودن، در انجام همه کارها کامل بودن و… است.

ویژگی افراد کمال‌ گرا

افراد کمال‌ گرا اهداف سرسختانه‌ای دارند که خود را برای رسیدن به آن‌ها مجبور می‌کنند. در ادامه مطلب به برخی ویژگی‌های بارز افراد کمال‌ گرا می‌پردازیم:

داشتن معیارهای سطح بالا

افراد کمال‌ گرا معمولا اهداف و معیارهایی را برای خود در نظر می‌گیرند که دستیابی به آن‌ها مشکل است، برای آن‌ها اینکه چه کاری انجام می‌دهند، فرقی نمی‌کند؛ فقط برایشان کامل بودن و بی‌عیب‌ و نقص بودن مهم است زیرا در صورت اشتباه، احساس شکست و بازندگی دارند. بنابراین در کارهایی که تخصص کامل در آن‌ها دارند فعالیت می‌کنند و از این رو فعالیت آن‌ها در حوزه‌های مختلف کاهش پیدا می‌کند.

همچنین بخوانید  چند روش عملی برای سریع خواندن متن

هیچ‌کس به حد مطلوب و قابل‌ قبول آن‌ها نمی‌رسد

توانایی و فعالیت‌های دیگران برایشان قابل قبول نیست و به کسی اعتماد ندارند. از نظر آن‌ها هیچ‌کس آن‌طور که باید باشد، نیست. آن‌ها همیشه قادرند از افراد اشکال بگیرند و این مسئله باعث رنجش اطرافیان از آن‌ها می‌شود.

جذب افراد کمال‌ گرا می‌شوند

افراد کمال‌ گرا معمولا سراغ افراد کمال‌ گرا می‌روند؛ حتی در ازدواج هم افراد کمال‌ گرا، سعی می‌کنند همسران خود را به اهداف و معیارهای مورد نظر خودشان برسانند.

گرایش به ناراحتی و افسردگی دارند

آن‌ها از این‌که به حد مطلوب و عالی نرسند همیشه ناراحت و نگران هستند، حتی موفقیت‌های کوچک هم آن‌ها را خوشحال نمی‌کند؛ به همین علت همیشه حالت افسردگی دارند.

۸ راه درمان کمال گرایی

مشاوران با استفاده از تست کمال گرایی که برای تشخیص آن ترتیب داده‌اند، تشخیص داده می‌شوند و طبق آن‌ها افراد به ۵ دسته: عدم کمال گرایی، کمال گرایی مطلوب، کمال‌ گرا، کمال گرایی شدید و وسواس در کمال گرایی تقسیم می‌شوند. سپس با تشخیص آن به درمان اقدام می‌کنیم.

برای درمان کمال گرایی، ابتدا فرد باید کمال‌ گرا بودن خود را بپذیرد و سپس حوزه کمال گرایی او مشخص شود؛ چون هر فرد برای همه حوزه‌ها کمال گرایی نمی‌کند، این حوزه‌ها می‌تواند شامل: اندام، زیبایی، لباس و آرایش، تحصیل، عملکرد در موسیقی، عملکرد در ورزش، عملکرد شغلی، عملکرد در روابط اجتماعی، ثروت، رژیم و… باشد.

راه‌های زیادی برای درمان کمال گرایی وجود دارد که در ادامه مطلب به ۸ مورد از مهم‌ترین آن‌ها می‌پردازیم. توجه داشته باشید که  بهترین راه درمان، تغییر باورهای نادرست و اشتباه است.

• اصلاح افکار غیرمنطقی

ابتدا باید افکار غیرمنطقی شناسایی شوند؛ افکاری مانند اینکه من باید در همه کارها موفق شوم و همه کارها باید به نحو احسن انجام شوند، تفکراتی غیرمنطقی هستند. با تغییر دادن افکار نامعقول و غیرمنطقی به افکار منطقی، سعی کنید از اسارت بایدها و نبایدها رها شوید. بعد از شناسایی سعی کنید با آن‌ها مواجه شوید و با آن‌ها منطقی برخورد کنید؛ سپس با تمرین  و تکرار این افکار غیرمنطقی را از بین ببرید.

• پذیرش اشتباهات

با پذیرش اینکه همه انسان‌ها اشتباه می‌کنند و تنها خداوند بی‌نقص و کامل است؛ به این نتیجه می‌رسیم که همه ما در مسیرهای مختلف زندگی حق اشتباه کردن داریم و این ویژگی بدی نیست.

همیشه به‌عنوان یک انسان به خود حق اشتباه کردن بدهید و به جای سرزنش کردن، اشتباهات خود را بپذیرید و از آن‌ها برای موفقیت‌های آینده استفاده کنید. از اشتباهات دیگران هم چشم‌پوشی کنید تا روابط خوبی با آن‌ها داشته باشید.

• انتقادپذیر باشید

افرادی که انتقاد‌پذیر هستند، می‌دانند فردی که از آن‌ها انتقاد می‌کند برای آن‌ها ارزش قائل است و سعی‌ می‌کنند از این انتقادها برای بهبود کارهای خود استفاده کنند؛ همچنین انتقادهایی را که برایشان مفید نیستند به‌راحتی دور می‌ریزند.

اما افراد کما‌ل‌گرا، انتقاد‌پذیر نیستند؛ زیرا احساس می‌کنند کسی‌ که از آن‌ها انتقاد می‌کند، به شخصیت آن‌ها حمله کرده و درباره ارزش‌های فردی آن‌ها نظر می‌دهد. آن‌ها انتقادهای مختلف را بارها در ذهن خود مرور می‌کنند و به آن‌ها پاسخ می‌دهند. انتقاد آن‌ها را نابود می‌کند و برای فرار از آن، همیشه خیلی فراتر از حد مطلوب ظاهر می‌شوند. باید بدانید که هرچه‌قدر فرد مطلوبی باشید، باز هم دیگران راهی برای انتقاد کردن از شما پیدا می‌کنند؛ پس انتقادها را بپذیرید و از آن‌ها برای پیشرفت خود استفاده کنید.

• چیزهای جدید را امتحان کنید

 

افراد کمال‌ گرا از اشتباه کردن ترس دارند و این باعث می‌شود از چیزهای جدید فرار کنند. یادتان باشد که باید اشتباهات را بپذیرید چون این اشتباهات باعث رشد، افزایش خلاقیت و ریسک‌پذیری می‌شوند. یکی از راه‌های مقابله با ترس، امتحان کردن چیزهای جدید است؛ پس به خود اجازه اشتباه کردن دهید. با امتحان کردن چیزهای جدید از بی‌نقص بودن فاصله زیادی می‌گیرید و به این باور می‌رسید که نه‌تنها بی‌نقص نیستید، بلکه اشتباه می‌کنید و شکست می‌خورید؛ وقتی به خود اجازه اشتباه کردن می‌دهید، نسبت به این مسئله احساس راحت‌تری خواهید داشت.

• از چیزهایی که باعث تقویت کمال گرایی می‌شود فاصله بگیرید

در دنیای اطراف ما معیارهای بالایی برای زندگی وجود دارند، برای مثال متخصصان تجارت همیشه انتظار خدمات فراتر از حد عالی دارند، تلویزیون و رسانه‌ها پر از آدم‌هایی با شخصیت و ظاهر بی‌عیب‌ونقص است، همه افراد در فضای مجازی زندگی خوب و بدون مشکل خود را به اشتراک می‌گذارند و غیره.

همچنین بخوانید  چجوری هنر مطالعه را بیاموزیم و یاد بگیریم

 شما در صفحات مجازی افرادی را که همیشه به‌دنبال تعریف کردن از خود هستند دنبال نکنید و با افرادی که باعث می‌شوند حس کنید نمی‌توانید کارها را درست انجام دهید معاشرت نکنید. درعوض، مطالبی را که باعث افزایش روحیه و انگیزه در شما می‌شوند مطالعه کنید، افرادی که شما را آن‌طور که هستید می‌پذیرند و تشویقتان می‌کنند کنار خود نگه‌دارید و در صفحات مجازی افرادی را که باعث افزایش روحیه و انگیزه در شما می‌شوند دنبال کنید.

• نسبت به خودتان ملایم و مهربان باشید

به خودتان زحمت بیش‌از اندازه ندهید، شما نمی‌توانید همه کارها را بی‌عیب انجام دهید؛ پس با خودتان مهربان باشید. برای کارهای خود ارزش قائل شوید و برای بدست آوردن موفقیت‌های کوچک، به خودتان پاداش دهید. همچنین این را بدانید که حتی اگر تمام وقت زندگی خود را صرف انجام کار کنید، بازهم کامل و بدون نقص نخواهد بود.

• دید مثبت خود را تقویت کنید

افراد کمال‌ گرا در پایان هر روز، کارهای خود را مورد انتقاد قرار می‌دهند، به همین علت افرادی بدبین و افسرده هستند. یکی دیگر از راه‌های درمان کمال گرایی، این است که در پایان هر روز، لیستی از کارهایی را که خوشحالتان کرده تهیه کنید؛ این باعث می‌شود دید مثبت داشته باشید و همچنین از کارها و موفقیت‌های کوچک خود قدردانی کنید.

• خودتان را با افراد دیگر مقایسه نکنید

مقایسه کردن خود با افرادی که از نظر شما قهرمان هستند، باعث تشدید کمال گرایی می‌شود؛ پس خودتان را با کسی مقایسه نکنید و شخصیت خود را دوست داشته باشید.